بررسی رده شناختی نحوی و معنایی اسامی درون مرکز و برون مرکز زبان فارسی در داستان های کودک و نوجوان

هدف مقاله بررسی رده شناختی نحوی و معنایی واژه های مرکب درون مرکز و برون مرکز در داستان های کودک و نوجوان دو گروه سنی است: گروه کودکان (شامل گروه های الف (پیش دبستانی)، ب (سال های اول، دوم و سوم دبستان)، ج (سال های چهارم و پنجم دبستان)) و گروه نوجوانان (شامل گرو‌های د (سال های راهنمایی)، ه (سال های دبیرستان)) است. 315 داستان، به روش دسترسی آسان انتخاب شد و برای تحلیل واژه های مرکب از نظر معنایی، از چارچوب پیشنهادی شقاقی (1386) که با زبان فارسی مناسبت دارد، استفاده شد. پس از تعیین فراوانی و درصد فراوانی واژه‌های مرکب از نظر مقولة نحوی و معنایی (برون مرکز و درون مرکز بودن)، داستان های گروه کودکان و گروه نوجوانان با یکدیگر مقایسه شدند تا الگوی سرنمون نحوی و الگوی سرنمون معنایی آن ها مشخص گردد. نتیجۀ این پژوهش نشان داد که به لحاظ مقولة نحوی اجزای سازندة کلمات مرکب، الگوی سرنمون نحوی در داستان های دو گروه کودکان و نوجوانان به صورت صفت + فعل < صفت + اسم < اسم + اسم است. همچنین، کلمات مرکب درون مرکز در گروه کودکان و نوجوانان به ترتیب با 5/70% و 52% به طور معناداری از بسامد بالاتری نسبت به کلمات برون مرکز در هر دو گروه برخوردار است و الگوی سرنمون معنایی به این صورت می باشد: کلمات مرکب برون مرکز < کلمات مرکب درون مرکز. یافته های پژوهش حاضر می تواند به نویسندگان فارسی زبان در نحوۀ نگارش داستان با توجه به رشد شناختی کودک کمک نماید.